Data e postimit: 2011-11-28 08:48:21 Lexime: 13121

Kontemplacion ndërmjet botës reale dhe mistike
Duke lexuar me vëmendje veprën me titull “Traktati mbi arsyen e mendimit” të autorit Bujar Plloshtani, fitohet përshtypja se po i qaset një problematike të thellë filozofike dhe në mënyrë të guximshme trajton disa çështje kyçe që kanë qenë dhe janë objekt studimi i “nënës së vjetër të shkencave” – Filozofisë.
Plloshtani, disponon një bagazh të pasur njohurish filozofike, të cilat është në gjendje t’i aplikojë edhe në situata të reja jetësore. I udhëhequr nga fjala e urtë “Veprat e filozofëve janë vizion për ta ndryshuar botën”, ideali i tij është përpjekja e vazhdueshme e filozofëve, shkencëtarëve dhe mendimtarëve për një jetë më të mirë, ku të gjithë njerëzit do të ishin të lumtur, duke shijuar kënaqësitë e kësaj bote me vizion më të gjerë...
Megjithatë, duke qenë nën ndikim të fuqishëm nga doktrinat e ndryshme filozofike (empiriste, racionaliste, optimiste apo pesimiste, reale apo mistike), pikëpamja e tij shpesh ndodhet edhe në dilemë: Cili është në thelb qëllimi i jetës? Ku është kufiri ndërmjet reales dhe mistikes? Ku duhet të mbështetet njohja njerëzore? Cila është baza e saj gnoseologjike: empirizmi, racionalizmi apo skepticizmi?
Nga ky aspekt, i ndikuar nga Kanti, Dekarti dhe racionalistët tjerë, duket se është më afër racionalizmit sesa empirizmit, sepse krahas përvojës (shqisave) dhe EMPIRIZMIT të Lokut, përparësi i jep bazës racionale, mbase këtu është në pyetje ARSYEJA, MENDJA E SHËNDOSHË me të gjitha cilësitë e saj dalluese.
Në bazë të materialit që trajtohet në këtë vepër në formë të “letrave filozofike” formohet bindja se autori i njeh mirë shumë vepra filozofike, duke u nisur nga shkolla e Miletit, Sokratit, Platoni, Aristoteli, filozofinë e Renesansës, si dhe filozofët e mëvonshëm: Dekarti, Hjumi, Berkli, Loku, Kanti, Volteri, Spinoza, Hobsi, Hegeli – por mbi të gjithë, duket se më tepër është i ndikuar nga Nietzsche dhe Schopenhaueri.
Cilat probleme filozofike janë preokupuese për autorin?
Vepra medituese kontemplative “Traktati mbi arsyen e mendimit” (funksioni, format dhe mënyrat e të menduarit) përfshijnë çështje bashkëkohore, filozofike, psikologjike, etike, estetike, logjike e gnoseologjike, ontologjike siç janë: shpirti, mendja, gjeniu, hapësira, lëvizja, krijimi i universit, njeriu (altruizmi dhe egoizmi), mendimi racional, vullneti, kënaqësia, e mira dhe e keqja, domosdoshmëria dhe rastësia etj.
Çështja fundamentale që dominon në këtë vepër është formuluar në mënyrë të qëlluar dhe adekuate: KRIJIMI I UNIVERSIT është dëshmi e Zotit! Lidhur me këtë autori shkruan: “Pikëpamja e ndërtimit të botës është ide e një krijimi absolut e vënë në lëvizje si pasojë e një parakushti thelbësor, që është i pandryshueshëm në thelb. Një veprim psikik i njeriut nuk mjafton për ta vërtetuar ekzistencën e botës me rregullat e përcaktuara më parë nga një krijim absolut, por thjesht mund të thellojë arsyen mbi njohjen e këtij realiteti si kusht i domosdoshëm. Mjafton që të hedhim një vështrim krijimit të Universit do të kuptojmë se njohja më e madhe e botës qëndron tek Zoti... Unë besoj se gjithçka në këtë botë është e krijuar, asgjë nuk ka ardhur si pasojë e rastësisë. Krijimi i Universit paraqet vullnetin e Tij të jashtëzakonshëm për të prurë në ekzistencë lëndët dhe lëvizjet, që më pas botën të ndërtonte si një tërësi unike, e përsosur nga çdo e metë që mund t’i vihet pas”... (fq. 188).
Çështja tjetër me të cilën është i preokupuar autori është BOTA me tërë absurditetin e saj të pashmangshëm: në vend të drejtësisë - dominon padrejtësia e cila kahdo na i errëson sytë. Përballë realitetit të kësaj bote qëndron ekzistenca transite. Ligjet me të cilat udhëhiqet bota janë pasojë e tërë energjisë negative të njeriut. Bota është univers mistik që fshihet pas një misteri, i cili në esencë është peng absurd për njeriun. Këtu, duket se ai është i ndikuar nga filozofia e Nietzsches dhe Schopenhauerit. Sipas tij, filozofët, profetët, mendimtarët e poetët si mësues të parë dhe të përhershëm të njeriut e kanë orientuar njerëzimin në rrugë të drejtë dhe besim ne Zot - si alternativë e domosdoshme për t'u shmangur nga të këqijat dhe fatkeqësitë.
Në kontekst të këtij problemi trajtohet edhe e keqja si ves, sjellje dhe veprim që krijohet brenda njeriut me vullnetin e tij. Që të zhduket ky fenomen shteti si aparat i organizuar nëpërmjet ligjeve dhe normave tjera duhet të kontribuojë në eliminimin e së keqes duke siguruar për shtetasit e vet jetë të lumtur dhe stabile.
Antinomi i së keqes është e mira (mirësia), e cila i sjell njeriut kënaqësi shpirtërore. Këtu paraqitet edhe Hedonizmi si doktrinë filozofike sipas së cilës qëllimi i jetës është realizimi i kënaqësisë, si një nga hedonistët e parë në histori paraqitet Aristipi i Sirenës, veprat e të cilit janë humbur (Zhylia, 150). Nga aspekti etik, hedonizmi është doktrinë sipas së cilës kërkimi i kënaqësisë (shpirtërore) është burim i lumturisë dhe lulëzimit moral të njerëzimit.
Lidhur me kënaqësinë edhe Aristoteli konstatonte se jo vetëm njeriu, por të gjitha qeniet e gjalla synojnë kah kënaqësia, e cila realizohet nëpërmjet sendeve të këndshme duke iu shmangur dhimbjes. “Kënaqësitë e trupit nëse janë më të forta se ata të shpirtit, ata shkaktojnë shpeshherë dhimbje fizike ose morale”, thotë Aristoteli dhe pastaj vazhdon: “lumturia është një punë e shpirtit në rrugën drejt të shkëlqyerës ose drejt virtytit” (S. Strumf, 98).
Sipas hedonizmit etik parimi i përgjithshëm moral është: veprimi në përputhje me ARSYEN E DREJTË “kjo do të thotë se pjesa racionale e shpirtit duhet të kontrollojë pjesën irracionale”... (Më gjerësisht: Aristoteli: Mbi shpirtin, Shkup 2006, maqedonisht).
Epikuri dhe pasardhësit e tij e përpunuan edhe më tutje teorinë hedoniste mbi kënaqësinë. Epikuri mendonte se të gjithë njerëzit kanë ndjenjë imediate të dallimit të kënaqësisë - e mira e parë e lindur te njeriu, dhe kënaqësia kthehemi përsëri (S. Strumf, 108), ndjenja, sipas tij si imediate (ndërmjetësuese) test i mirësisë ose kënaqësisë, ndërsa si ndijim është test i së vërtetës, prandaj për shqisat tona, dhimbja është gjithmonë e keqe, ndërsa kënaqësia - gjithmonë e mirë. Epikuri me të drejtë konstatonte se as ushqimet, gostitë dhe pirjet e vazhdueshme, as kënaqësia e epsheve e tavolinës së pasur dhe lukseve - nuk janë kënaqësi e vërtetë: por arsyetimi me mendje të kthjellët - është kënaqësi e vërtetë. Personi i cili do të merrej me të gjitha kënaqësitë fizike, materiale dhe do të linte anash atë shpirtërore - do të ishte gjithmonë i pa kënaqur dhe do të vuante nga dhembja. Dieta për ushqime dhe pije e njeriut të mençur sjell më tepër kënaqësi dhe lumturi, sesa dëshirat e shtuara pa masë të njerëzve, sepse njeriu i mençur ka maturi për çdo gjë - dhe kjo i sjell kënaqësi e lumturi. Kënaqësia si kategori filozofike, etike, psikologjike, por edhe synim kryesor i jetës së njeriut në përputhje me etikën, është një ndër preokupimet kryesore të Bujar Plloshtanit. Kënaqësia është emocion, ndjenjë e këndshme, e dëshirueshme për njeriun, kurse të menduarit (mendimi) - proces psikik i cili krahas operacioneve logjike të shumta përcjellë të gjitha nismat dhe veprimet që nxiten nga emocionet, e që synojnë kënaqësinë dhe lumturinë e njeriut.
Sipas tij kënaqësia “duket që është e aftë të qeverisë me veprimet psikologjike të vetëdijes njerëzore për të cilën kërkon me çdo kusht dobinë e mjeteve për jetë fatlume nga suksesi i mjaftueshëm, ku suksesi i fituar nëpërmjet njohjes nxit pasionet të prodhojnë ndjenjën e kënaqësisë, e cila në radhë të parë rregullon sistemin edukativ për ambicie intelektuale, procesin ushqyes dhe psikik në jetën tonë”. (fq. 174). I vetëdijshëm se kënaqësia e mirëfilltë nuk realizohet nëpërmjet realizimeve materiale (ushqimit, pijeve, luksit, veshmbathjes, standartit jetësor etj.), por nëpërmjet vështirësive gjatë të menduarit ai konstaton se kënaqësia "thelbësisht e gëzueshme" nxit shpirtin dhe vë në lëvizje ambiciet e njeriut për të realizuar punë dhe vepra të dobishme.
Në kontekst të kënaqësisë Shpirti është kategori e lartë filozofike dhe një pamje e ndërtuar prej misteri hyjnor, i cili vazhdimisht e preokupon atë. Shpirti është “frymë hyjnore” e pashmangshme përtej çdo të mete fizike apo shpirtërore, i pavdekshëm dhe frymëzues për veprime dhe vepra madhështore të njeriut. “Shpirti i bukur” na orienton drejt virtyteve të larta njerëzore, ndërsa “shpirti i ligë” e drejton njeriun nga rruga - pa rrugë dhe rezignacioni - drejt dehumanizimit shpirtëror.
“Shpirti i pastër” është dhuratë e Zotit (hyjnisë), duke e drejtuar jetën tonë në pajtim me ligjet e natyrës. Shpirti e nxit dhe e frymëzon njeriun drejt njohjes e me këtë dhe drejt besimit të njeriut te Zoti.
Në bazë të disa nocioneve që i analizuam shkurtimisht si dhe disa tjerë që i përmendëm në fillim që i trajton filozofia e tij racionaliste në këtë vepër kontemplative filozofike, mund të konstatojmë se kjo vepër është një kontribut i rëndësishëm në pasurimin e mendimit filozofik bashkëkohor në përgjithësi, si dhe atij shqiptar në veçanti. Meditimet e tij racionaliste më bindin se ai disponon me njohuri filozofike, aftësi dhe energji krijuese e mbi të gjitha - guxim dhe vendosshmëri që të trajtojë probleme të tilla.

Prof. dr. Nexhat Abazi
24 gusht 2009

Vepra te ngjashme

Ese filozofike:Unë nuk di asgjë përve... Autori: ANONIM · Lloji: Analize letrare · Tema: Unë nuk di asgjë përveç paditurisë sime Unë nuk di asgjë, përveç paditurisë time Në ndërlikimet e jetës, e njohja e vërtetë fillon me një pranim të ndërgjegjshëm të paditurisë sonë. "Unë nuk di asgjë" është një deklaratë që na çon drejt një udhëtimi filozofik të t...	Alegoria e shpelles se Platonit Autori: ANONIM · Lloji: Ese filozofike · Tema: Kuptimi i alegorise se shpelles Alegoria e shpëllës së Platonit është një prej teksteve filozofike më të rëndësishme të historisë së filozofisë. Ajo paraqet një shpjegim të thellë filozofik për natyrën e realitetit, perceptimit të njeriut dhe misionin e filozofisë. ...
Librat Autori: Elmedina Deda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Librat Të ikësh larg e larg nga realiteti me të cilin përballemi,të udhëtosh në një përrallë të bukur të humbasësh pas bukurisë së rrallë që ka,të humbasësh e të mos dëshirosh për tu kthyer më,të përjetosh qetësinë të cilën kemi n...	Vendi i Diturisë Autori: Elmedina Deda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Shkolla vendi i Diturisë Shkolla është vendi i diturisë.Vendi ku nga mësuesit tanë kemi mësuar shkronjën e parë të alfabetit dhe alfabetin shqip.Vendi ynë është përballur me shumë vështirësi por ka arritur ta mbrojë alfabetin shqipë dhe gjuhën shqipe.Shkolla ë...
Ndjenja e dashurise ne letersi mes bukur... Autori: Xhulja Nikolla · Lloji: Ese pershkruese · Tema: Ndjenja e dashurise ne letersi Dashuria, si ndjenjë themelore e qenies njerëzore, ka qenë burim frymëzimi për shkrimtarët dhe poetët në të gjitha kohërat. Nëpërmjet letërsisë, ata kanë shprehur ndjenjat më të thella të dashurisë, duke iu dhënë një dimension të ri...	Ese: Rëndësia e filozofisë Autori: Big G · Lloji: Ese argumentuese · Tema: ese, filozofi, rendesia e filozofise Filozofia na ka pajisur me disa nga idetë më të rëndësishme dhe me më shumë ndikim në histori. Idetë më të rëndësishme në historinë e filozofisë konsiderohen si një pikë kthese në sferën e mendimit. Ideja apo citati tregojnë shumë pa...
Librat Autori: Elmedina Deda · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Librat Të ikësh larg e larg nga realiteti me të cilin përballemi,të udhëtosh në një përrallë të bukur të humbasësh pas bukurisë së rrallë që ka,të humbasësh e të mos dëshirosh për tu kthyer më,të përjetosh qetësinë të cilën kemi nevo...	Një Dite Dimri Në Fshatin Tim Autori: Sabit Maksutoski · Lloji: Ese pershkruese · Tema: Stina e Dimrit Pas ditëve të ftohta me shi dhe erë ngadal ngadal na erdhi edhe dimri i cili ka pushtetin e vet deri ne pranverë. Bukuria, bardhësia, kënaqësia dhe shumë gjëra të tjerë çë i bën fëmijët dhe të gjithë njërëzit të kënaqura me plot gëz...
Nuk është gjithmonë e lehtë të marr... Autori: Armando Lekaj · Lloji: Ese krahasuese · Tema: Drejtësia Drejtësia është rruga, e vërteta dhe jeta. Është personifikimi i të duhures që lind në hapsirë e kohë dhe që kurr nuk vdes, për tu kthyer kështu në një nga themelet e jetës njerëzore. Gjendemi, pra, para një të vërtete të madhe që q...	Adoleshenca Autori: Dajana Ndoj · Lloji: Ese pershkruese · Tema: adoleshenca Adoleshenca ështe ajo faze e jetës që çdo njeri në këtë moshë preket nga pasojat e saj. Të jesh një adoleshent do të thote të jesh si ajo lulja e sapo çelur e cila sado ti hedhësh ujë asnjëherë nuk ngopet. Adoleshenca shoqërohet me ...
Agimi Autori: Andrea · Lloji: Poezi peizazhi · Tema: peisazhi i agimit Shikoje këtë ditë ! Se në të është jeta, vetë kuptimi i jetës Në periodën e saj të shkurtër qëndrojnë Të gjitha të vërtetat dhe thelbi ekzistencës sonë: Kënaqësia shpirtrore e rritjes sonë, Madhështia e veprimit dhe përparim...	Ashtu si dashuria, libri nuk vdes kurre Autori: E.C · Lloji: Ese argumentuese · Tema: Lidhja ndermjet dashurise dhe librit Shprehja „Ashtu si dashuria, edhe libri nuk vdes kurrë“, edhe pse disi e vështirë në dukje për vetë faktin se në kontaktin e parë nuk mund të gjesh një lidhje konkrete ndërmjet dashurisë si koncept dhe librit të parë sipas k...
Sakrifica Autori: Kevin Çika · Lloji: Ese shpjeguese · Tema: Për çfarë arsye ne do të sakrifikonim ? Njerëzit,ashtu si të gjitha gjallesat e tjera,lindin të lira,pa kufizime morale ose ekonomike.Ajo është në formën më të përkryer dhe rrezaton jetë.Ama liria humbet për disa arsye. Në situatën ku individi bëhet pjesë integrale e sistemit me...	Mesuesi Autori: Brikena · Lloji: Ese vleresuese · Tema: Mesuesi njeriu me i shtenjte pas familjes Një mësues është dhuratë e çmuar nga Perëndia për ne. Një mësues është si një Perëndi që Perëndia është ndërtues i tërë gjithësisë megjithatë një mësues është konsideruar të jetë ndërtues i një kombi të mirë. Mësuesit ja...

Komentet e fundit!

---

---

---

---

---

---

Shto komentin tend per vepren e mesiperme!

Last name

Emri:

Email:

Komenti:

Pyetje sigurie

Sa eshte shuma e ketyre dy numrave: 1 + 2 =